Σήμερα Σάββατο, 30 Αυγούστου, σύμφωνα με το εορτολόγιο η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη των Αγίου Αλεξάνδρου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Αγίου Ευλαλίου ιεράρχου εν Κύπρω και Οσίου Φύλακος.
Τα ονόματα που γιορτάζουν σήμερα είναι τα εξής:
Αλέξανδρος, Αλέκος, Αλέξης, Άλεξ, Αλεξάνδρα, Αλεξάντρα, Αλεξία, Αλέκα, Αλέξο, Αλέξω, Σάντρα
Ευλάλιος, Ευλαλία
Άγιος Αλέξανδρος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
Ο Αλέξανδρος (237/244 – 337) ήταν επίσκοπος Βυζαντίου για περισσότερα από είκοσι έτη (314/7–337). Ήταν ο πρώτος που έφερε τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου Νέας Ρώμης/Κωνσταντινουπόλεως, καθώς η Πόλη μετονομάστηκε κατά τα έτη της επισκοπείας του και έγινε κέντρο Συνόδου επισκόπων της περιοχής. Οι μελετητές αποδίδουν τις περισσότερες πληροφορίες για τον Αλέξανδρο στην παράδοση και τον μύθο, παρά σε αξιόπιστες πηγές.
Κατά το Συναξάριο γεννήθηκε στην Καλαβρία. Οι πηγές αναφέρουν ότι ήταν 73 ετών όταν έγινε επίσκοπος Βυζαντίου, οπότε το έτος γέννησής του πρέπει να τοποθετηθεί μεταξύ των ετών 241 και 244. Οι γονείς του ονομάζονταν Γεώργιος και Βρυαίνη. Αφιερώθηκε από μικρός στον Θεό και κλείστηκε σε μοναστήρι, όπου λέγεται ότι έμεινε εντελώς νηστικός για είκοσι ημέρες και εντελώς γυμνός για τέσσερα έτη, ενώ ταλαιπωρήθηκε από επιθέσεις Σαρακηνών. Περιόδευσε την Ελλάδα μαζί με τους μαθητές του Βιτάλιο και Νικηφόρο. Οι κοντινοί στην εποχή του ιστορικοί τον αναφέρουν ως όχι πολύ ευφραδή, αλλά ενάρετο και θεοφιλή. Κατά τον Θεοδώρητο, ήταν «ἀποστολικοῖς χαρίσμασι λαμπρυνόμενος».
Εξελέγη αρχικά βοηθός επίσκοπος του γηραιού επισκόπου Μητροφάνη, ο οποίος άφησε εντολή πριν πεθάνει να τον εκλέξουν διάδοχό του.
Επί της επισκοπείας του τελέστηκαν τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης, στις 11 Μαΐου του 330. Επίσης επί των ημερών του, συγκεκριμένα το 336, συγκροτήθηκε η πρώτη Ενδημούσα Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη, με τη συμμετοχή επισκόπων της περιοχής, οπότε και ο Νέας Ρώμης ξεκίνησε να φέρει τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου.
Η Αρειανή έριδα ήταν το πιο σημαντικό γεγονός, που συνέβη επί των ημερών του. Όταν ξεκίνησε αυτή, ο Αλέξανδρος Αλεξάνδρειας ζήτησε την συνεργασία εκείνου για την καταπολέμηση του Αρειανισμού, τον οποίο θεωρούσε αίρεση. Σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές, ο Αλέξανδρος της Κωνσταντινούπολης συμμετείχε στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία συνεκλήθη στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325 και καταδίκασε τον Αρειανισμό, ως αναπληρωτής του Μητροφάνη, αν και κάποιες πηγές αναφέρουν ότι ο Μητροφάνης (που πρέπει να ήταν 117 ετών τότε) παρευρέθηκε ο ίδιος στην Σύνοδο.
Αργότερα, ο Άρειος θέλησε να επιστρέψει στην Εκκλησία. Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄, έχοντας πειστεί από τους Ευσεβιανούς, διέταξε τον Αλέξανδρο να δεχθεί επισήμως πίσω τον Άρειο. Σύμφωνα με τον Σωκράτη τον Σχολαστικό, ο Άρειος δεν μετανόησε στην πραγματικότητα για την αίρεσή του, αλλά αμφιταλαντευόταν, και ο Αλέξανδρος το γνώριζε αυτό[10]. Ο Αλέξανδρος, αν και απειλήθηκε από τους Ευσεβιανούς με εκθρόνιση και εξορία, επέμεινε στην άρνησή του να δεχθεί τον Άρειο πίσω στην Εκκλησία και κλείστηκε στον τότε καθεδρικό ναό της Αγίας Ειρήνης και προσευχόταν ένθερμα να τον πάρει ο Θεός από αυτόν τον κόσμο, αντί να αναγκαστεί να αποκαταστήσει κάποιον που πίστευε ότι προσποιούνταν πως μετανόησε. Τελικά ο Άρειος πέθανε καθοδόν προς την εκκλησία, πριν μπορέσει να επανέλθει σε κοινωνία.
Ο Αλέξανδρος πέθανε το 337, την ίδια χρονιά με τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α΄. Στην επιθανάτιο κλίνη του, λέγεται ότι όρισε τον Παύλο ως διάδοχό του, και ότι προειδοποίησε τον κλήρο για τον Μακεδόνιο, ο οποίος έγινε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως το 342 και του οποίου οι διδασκαλίες ενέπνευσαν τον Μακεδονιανισμό.
