Μπορεί, λανθασμένα, να αναφέρεται ως η πρώτη αεροπειρατεία παγκοσμίως από κάποιους, σίγουρα όμως είναι η πρώτη αεροπειρατεία που έγινε στην Ελλάδα. Πρόκειται για την κατάληψη αεροπλάνου της Τ.Α.Ε. («Τεχνικαί Αεροπορικαί Εκμεταλλεύσεις»), το οποίο εκτελούσε προγραμματισμένο δρομολόγιο από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη, από έξι νεαρούς, οι οποίοι το οδήγησαν, αντί για τη συμπρωτεύουσα, κοντά στα Σκόπια, που τότε ανήκαν στην ενωμένη Γιουγκοσλαβία του Τίτο. Ήταν 12 Σεπτεμβρίου 1948.
Ποιοι ήταν οι αεροπειρατές; – Η ΤΑΕ
Το 1948 ο Εμφύλιος Πόλεμος μαινόταν στην Ελλάδα. Έξι νεαροί από τη Θεσσαλονίκη, μέλη της ΕΠΟΝ κατηγορούνταν από τις Αρχές για διάπραξη πολλών σαμποτάζ και η σύλληψή τους φαινόταν ότι αποτελεί θέμα χρόνου. Επρόκειτο για τους: Δημήτριο Κουφουδάκη (23 ετών), τον αδελφό του Αλέξανδρο Κουφουδάκη (21 ετών) και τους Αχιλλέα Κετιμιλίδη (19 ετών), Αντώνη Βογιάζο (18 ετών), Σπύρο Χεμλιάδη (18 ετών) και Γιώργο Κέλλα (17 ετών). Οι νεαροί ήθελαν να φύγουν από τη συμπρωτεύουσα και να ενταχθούν στον ΔΣΕ για να πολεμήσουν. Όμως οι δρόμοι προς τον Γράμμο ήταν «κλειστοί» από τα κυβερνητικά στρατεύματα. Έτσι αποφάσισαν να προβούν σε μια παράτολμη και πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα ενέργεια: να επιβιβαστούν σε ένα αεροπλάνο της Πολιτικής Αεροπορίας, να επιχειρήσουν να το καταλάβουν και να το οδηγήσουν στη Γιουγκοσλαβία. Από εκεί θα περνούσαν στον Γράμμο και θα εντάσσονταν στον ΔΣΕ. Από τη Θεσσαλονίκη κατέβηκαν ένας-ένας συνωμοτικά στην Αθήνα και αγόρασαν εισιτήρια για πτήση της ΤΑΕ για τη συμπρωτεύουσα.
Η ΤΑΕ ήταν η πρώτη ιδιωτική αεροπορική εταιρεία στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 1935 από τον Στέφανο Ζώτο. Ως τότε υπήρχε μόνο μια, κρατική, αεροπορική εταιρεία, η Ε.Ε.Ε.Σ. (Ελληνική Εταιρεία Εναέριων Συγκοινωνιών). Τα αεροσκάφη της είχαν ως βάση το Αεροδρόμιο Τατοΐου. Το 1940, σχεδόν όλοι οι πιλότοι της εντάχθηκαν στη Βασιλική Πολεμική Αεροπορία. Τον Απρίλιο του 1941 οι Γερμανοί κατέστρεψαν τα αεροσκάφη της ΤΑΕ η οποία σταμάτησε τη λειτουργία της. Ωστόσο, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ζώτος που είχε υπηρετήσει στην Πολεμική Αεροπορία στη διάρκειά του, αποφάσισε να λειτουργήσει εκ νέου την ΤΑΕ. Με τρία αεροσκάφη τύπου Dakota C-47 της ΠΑ των ΗΠΑ, τα οποία μετατράπηκαν σε αεροπλάνα Douglas DC-3 στην Αίγυπτο, ξεκίνησε εκ νέου, στις 30 Ιουλίου 1946, η λειτουργία της ΤΑΕ. Πλέον, είχε κατασκευαστεί το νέο αεροδρόμιο της Αθήνας στο Ελληνικό (παλαιότερα Χασάνι).
Πώς έγινε η αεροπειρατεία;
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1948, οι έξι νεαροί ΕΠΟΝίτες με πρόσχημα ότι θα δώσουν εξετάσεις στο Πολυτεχνείο επιβιβάστηκαν σε αεροσκάφος Dakota DC-3. Είχαν αγοράσει εισιτήρια ξεχωριστά ο καθένας και κάθονταν σε διαφορετικά σημεία του αεροπλάνου. Στο αεροσκάφος, το οποίο ξεκίνησε την πτήση του από το Ελληνικό, στις 13.15 επέβαιναν 17 άτομα και τετραμελές πλήρωμα με κυβερνήτη τον Αθανάσιο Ηγουμενάκη. Ενώ το αεροσκάφος πετούσε πάνω από τη Σκύρο, τέσσερις από τους έξι νεαρούς μπήκαν στο πιλοτήριο και απείλησαν τον Ηγουμενάκη με σουγιάδες (αναφέρεται ότι αυτός που απείλησε τον κυβερνήτη ήταν ο Αλέκος Κουφουδάκης) και τρία μπουκάλια γκαζόζας, τα οποία περιείχαν οξυζενέ να οδηγήσει το αεροπλάνο στη Γιουγκοσλαβία. Ακολούθησε συμπλοκή στην οποία τραυματίστηκε ελαφρά ο συγκυβερνήτης Χρήστος Κανδίας. Στη διάρκειά της, ο ασυρματιστής Φοίβος Ξάνθος πρόλαβε να ενημερώσει για το συμβάν τον πύργο ελέγχου. Η απάντηση ήταν σαφής: «Να επιστρέψει το αεροπλάνο πάση θυσία εις Θεσσαλονίκη». Απογειώθηκαν αεροσκάφη τύπου Spitfire από τα Ιωάννινα για να βρουν το Dakota DC-3, δεν τα κατάφεραν όμως. Λίγο αργότερα, ο πύργος ελέγχου λάμβανε μήνυμα από το αεροπλάνο με τους νεαρούς: «Είμεθα προσγειωμένοι Όφτσε Πόλε 60 χιλιόμετρα ΝΑ Σκοπίων». Οι νεαροί τα είχαν καταφέρει. Εγκατέλειψαν το αεροσκάφος και εξαφανίστηκαν αφού «ζήτησαν συγγνώμη» από το πλήρωμα για την ταλαιπωρία, ευχαριστώντας τους επιβάτες για την κατανόηση και ευχήθηκαν «καλή επιστροφή». Μετά από 45’ το αεροπλάνο αναχώρησε για τη Θεσσαλονίκη όπου έφτασε με καθυστέρηση 4,5 ωρών!
Οι αντιδράσεις – Οι τιμωρίες
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι αντιδράσεις από κυβερνητικής πλευράς στην Ελλάδα ήταν έντονες. Ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, πριν ακόμα προσγειωθεί η Dacota ζήτησε από τον Τίτο την άμεση σύλληψη και έκδοση των αεροπειρατών στην Ελλάδα. Η περιπέτεια του πληρώματος συνεχίστηκε. Εκτός από τους Ηγουμενίδη, Κανδία και Ξάνθο, μέλος του πληρώματος ήταν και η «αεροθαλαμηπόλος», η αεροσυνοδός δηλαδή, Θάλεια Φρυδά. Μετά την προσγείωση του αεροσκάφους, ανακρίθηκαν, δικάστηκαν, προφυλακίστηκαν και τέθηκαν σε διαθεσιμότητα. Για τον έμπειρο και ικανότατο πιλότο Ηγουμενάκη, η κατηγορία ήταν ότι δεν απέτρεψε την αεροπειρατεία και δεν προσγείωσε το αεροσκάφος σε ελληνικό έδαφος παραπλανώντας τους αεροπειρατές. Ανακρίθηκαν και οι υπόλοιποι επιβάτες, ανάμεσά τους και ο βουλευτής Ιωάννης Αποστόλου. Δεν προέκυψε τίποτα σε βάρος τους και αφέθηκαν ελεύθεροι. Τα μέλη των οικογενειών των έξι ανακρίθηκαν, δικάστηκαν και κρατήθηκαν για ένα χρόνο στα κρατητήρια της Ασφάλειας. Οι έξι νεαροί καταδικάστηκαν ερήμην από το Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης σε θάνατο.
Τι απέγιναν οι έξι αεροπειρατές;
Ωστόσο, οι έξι έφτασαν στον σιδηροδρομικό σταθμό των Σκοπίων και στη συνέχεια οι δρόμοι τους χώρισαν. Σύμφωνα με το voria.gr, όλοι τους εντάχθηκαν στις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και έγιναν «Ανθυπολοχαγοί Πολιτικοί Επίτροποι, για ανδραγαθία». Κάποιοι επέστρεψαν στην Ελλάδα, οι περισσότεροι όμως έφυγαν για χώρες του τέως Ανατολικού Μπλοκ. Ο Χαράλαμπος Κουφουδάκης πήγε στην, τότε, Τσεχοσλοβακία και σπούδασε Οικονομικά. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1978 και εργάστηκε σε μεγάλη ιδιωτική επιχείρηση. Ο αδελφός του Αλέξανδρος, στις αρχές του 1949 εγγράφηκε στη Σχολή Αξιωματικών στις Πρέσπες. Τραυματίστηκε όμως σε μάχη και μεταφέρθηκε στην Τσεχοσλοβακία. Σπούδασε Χημεία, το διδακτορικό του ήταν πάνω στην επίδραση του υδρογόνου στα μέταλλα, ενώ δικές του ήταν και επτά επιστημονικές ευρεσιτεχνίες. Ήρθε στην Ελλάδα το 1975, ως επισκέπτης, ενώ το 1978 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη χώρα μας. Το 1981 του δόθηκε ξανά η ελληνική ιθαγένεια. Εργάστηκε ως ανώτερο στέλεχος στο Εθνικό Κέντρο Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» ως τη συνταξιοδότησή του. Πέθανε το 2006.
Ο Γιώργος Κέλλας πήγε στη Ρουμανία όπου και παντρεύτηκε. Επέστρεψε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη το 1985. Ο Σπύρος Χελμιάδης φαίνεται ότι επέστρεψε στην Ελλάδα και ήρθε σε επαφή με την οικογένειά του, στην οποία ανακοίνωσε την απόφασή του να «βγει στο βουνό». Ο πατέρας του προσπάθησε να τον αποτρέψει. Ο νεαρός ήταν ανένδοτος. Η οικογένειά του από τότε αποστασιοποιήθηκε τελείως από αυτόν. Ο Σπύρος Χελμιάδης σκοτώθηκε τον Νοέμβριο του 1948 στη μάχη του υψώματος Μπίκοβικ κοντά στην Καστοριά. Η μητέρα του και η αδελφή του σκοτώθηκαν σε τροχαίο δυστύχημα το 1970. Ο Αντώνης Βογιάζος έφυγε για τη Μόσχα όπου σπούδασε σκηνοθεσία στο Πανενωσιακό Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου με δάσκαλο τον σπουδαίο σκηνοθέτη Μιχαήλ Ρομ (1901-1972). Ο Βογιάζος επέστρεψε στην Ελλάδα το 1975. Ασχολήθηκε με τη μετάφραση λογοτεχνικών ρωσικών έργων καθώς και του έργου του Λένιν. Σκηνοθέτησε τις τηλεοπτικές σειρές «Ο Φωτογράφος του χωριού» (1977), ένα από τα καλύτερα σίριαλ της δεκαετίας του 1970 που αγαπήθηκε από τον κόσμο και είχε υψηλά ποσοστά θεαματικότητας, «Αργώ» (1980), διασκευή του μυθιστορήματος του Γ. Θεοτοκά και «Ακροβάτες» (1981). Πέθανε τον Ιανουάριο του 1992.
Ιδιαίτερη περίπτωση ήταν ο Αχιλλέας Κελτεμλίδης. Οι περισσότερες πηγές αναφέρουν ότι πέρασε πάλι στην Ελλάδα, εντάχθηκε στον ΔΣΕ και ότι σκοτώθηκε σε κάποια μάχη. Όμως φαίνεται ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η ομάδα του Κελτεμλίδη έπεσε σε ενέδρα τον Ιούνιο του 1949 στο Τέρπυλλο του Κιλκίς. Ο Κελτεμλίδης δεν επέστρεψε στη μονάδα του και όλοι τον θεωρούσαν νεκρό. Όμως οι ανιψιές του Αικατερίνη και Δωροθέα Παπαδοπούλου, σύμφωνα με το voria.gr, μετά από πολύχρονες έρευνες βρήκαν ότι ο θείος τους πήγε στην Πολωνία και υπηρέτησε στην Πολεμική Αεροπορία της χώρας. Η Αικατερίνη Παπαδοπούλου πήγε στην Πολωνία, απευθύνθηκε στα ΜΜΕ της χώρας, υπήρξαν μαρτυρίες ότι ο θείος της υπηρέτησε στις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας, αλλά δυστυχώς δεν μπόρεσε να τον βρει. Αν ζει σήμερα, ο Κελτεμλίδης θα είναι 95 ετών…
«Ο Κλοιός»
Το 1987, ο Κώστας Κουτσομύτης σκηνοθέτησε την ταινία «Ο Κλοιός» (σενάριο Βαγγέλης Γκούφας- Κώστας Κουτσομύτης και Γιώργος Μπράμος) βασισμένη στην αεροπειρατεία του 1948. Τους 6 «αεροπειρατές» ενσάρκωσαν οι: Σωκράτης Αλαφούζος (Αχιλλέας), Δημήτρης Καραμπέτσης (Αντώνης), Βλαδίμηρος Κυριακίδης (Γιώργος), Αίας Μανθόπουλος (Αλέξανδρος), Στέλιος Παύλου (Σπύρος) και Γεράσιμος Σκιαδαρέσης (Χαράλαμπος). Ο αξέχαστος Γιώργος Μιχαλακόπουλος υποδύθηκε τον βουλευτή Αποστόλου, ο Γιώργος Παπαδημητράκης τον κυβερνήτη Ηγουμενάκη, ο Προκόπης Δούρβας τον συγκυβερνήτη, ο Θωμάς Κινδύνης τον ασυρματιστή και η Μίνα Χειμώνα την αεροσυνοδό. Στην ταινία πρωταγωνίστησαν επίσης οι: Άννα Φόνσου, Τάσος Κωστής, Γιώργος Μοσχίδης, Θόδωρος Έξαρχος, Χρήστος Καλαβρούζος, Τάσος Παλαντζίδης κ.ά. «Ο Κλοιός» προβλήθηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες τη σεζόν 1987-88. Έκοψε 7.000 εισιτήρια (12η θέση στις 20 ελληνικές ταινίες της σεζόν). Η ταινία τιμήθηκε με τα ακόλουθα βραβεία: Σεναρίου, ηχοληψίας (Αργύρης Λαζαρίδης), ειδικό βραβείο ερμηνείας για τους 6 νεαρούς, τότε, ηθοποιούς που υποδύθηκαν τους αεροπειρατές και με το Εθνικό Βραβείο Σκηνοθεσίας.
Ποια ήταν η πρώτη αεροπειρατεία στα παγκόσμια χρονικά;
Η αεροπειρατεία του 1948 από τους έξι Έλληνες αναφέρεται εσφαλμένα ότι ήταν η πρώτη στα παγκόσμια χρονικά. Κατά το βιβλίο των «Ρεκόρ Γκίνες», πρώτη αεροπειρατεία ήταν αυτή που έγινε από τον Ούγγρο αριστοκράτη, βαρόνο Φραντς Νόπτσοφον Φέλσα-Σίβας όταν με την απειλή όπλου ανάγκασε τον πιλότο αεροσκάφους να τον μεταφέρει αντί για το Σόπρον της Ουγγαρίας στη Βιέννη, τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο του 1919. Ως πρώτη αεροπειρατεία παγκοσμίως, καθώς είναι καταγεγραμμένη, θεωρείται αυτή που έγινε στην Αρεκίπα του Περού στις 21/2/1931. Ένοπλοι επαναστάτες απαίτησαν από τον πιλότο ενός αεροπλάνου που βρισκόταν καθηλωμένο στο έδαφος, τον Byron Richards, να τους μεταφέρει στην πρωτεύουσα Λίμα για να ρίξουν επαναστατικά φυλλάδια. Ο Ρίτσαρντς αρνήθηκε. Μετά από δεκαήμερη αντιπαράθεση με τους ενόπλους πληροφορήθηκε ότι η επανάσταση ήταν επιτυχής και ότι θα αφηνόταν ελεύθερος αν μετέφερε έναν από τους επαναστάτες στη Λίμα. Η πρώτη επιβεβαιωμένη αεροπειρατεία εν πτήσει έγινε το 1942 κοντά στη Μάλτα, όταν ένας Άγγλος, ένας Νοτιοαφρικανός και δύο Νεοζηλανδοί κατέλαβαν ένα ιταλικό υδροπλάνο που τους μετέφερε σε στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου. Οδήγησαν το υδροπλάνο σε συμμαχική βάση, όπου δέχθηκε σφοδρά πυρά, καθώς δεν ήταν γνωστό ποιοι ήταν οι χειριστές του. Τελικά το υδροπλάνο προσθαλασσώθηκε και οι επιβαίνοντες επέζησαν. Τους περισυνέλεξε μάλιστα ένα βρετανικό σκάφος.
