Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι και προδίδουν μια πραγματικότητα την οποία η κυβέρνηση εξακολουθεί να αντιμετωπίζει με ανόχητη αδράνεια: η Ελλάδα αδειάζει, γερνά και συρρικνώνεται, ενώ το μέλλον του ελληνισμού τίθεται πλέον υπό αμφισβήτηση. Τα στοιχεία που παρουσίασε ο καθηγητής Δημογραφίας και διευθυντής του ΙΔΕΜ, Βύρων Κοτζαμάνης, στο forum «Το Δημογραφικό και η Ελλάδα του 2040», επιβεβαιώνουν πως οι κρίσιμες προειδοποιήσεις των ειδικών εδώ και χρόνια δεν είναι σενάρια καταστροφής, αλλά η ψυχρή πραγματικότητα που ξεδιπλώνεται μπροστά μας.
Από το 2011 μέχρι το 2025, η χώρα έχασε περίπου 705.000 κατοίκους, ένα δημογραφικό πλήγμα που θα αρκούσε από μόνο του να σημάνει συναγερμό. Κι όμως, η πολιτεία επιμένει να λειτουργεί σαν να πρόκειται για στατιστικές λεπτομέρειες. Οι μισές από αυτές τις απώλειες οφείλονται στο αρνητικό φυσικό ισοζύγιο –περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις– ενώ η συνεχιζόμενη φυγή των νέων, αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και των παρατεταμένων μεταναστευτικών κυμάτων, απογυμνώνει περαιτέρω τη χώρα από το παραγωγικό της δυναμικό.
Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η χωρική αποσάρθρωση που αποτυπώθηκε στην απογραφή του 2021: ένας στους δύο Έλληνες ζει πλέον στο 2% της επικράτειας, ενώ χιλιάδες οικισμοί ερημώνουν. Περιοχές ολόκληρες χάνουν έως και 14% του πληθυσμού τους, ενώ σε κάποιους δήμους η μείωση ξεπερνά το 30%. Η Ελλάδα μετατρέπεται με ανησυχητική ταχύτητα σε μια χώρα συγκεντρωμένη γύρω από λίγους αστικούς πυρήνες, αφήνοντας την υπόλοιπη επικράτεια να σβήσει.
Οι γεννήσεις μετά το 1980 έχουν κυριολεκτικά καταρρεύσει, ενώ οι ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών φτάνουν πλέον το 23% του πληθυσμού – από μόλις 6%-7% πριν από λίγες δεκαετίες. Νομοί όπως τα Γρεβενά και η Ευρυτανία βρίσκονται σε δημογραφικό ελεύθερο πτώση, με αναλογία γεννήσεων–θανάτων 1 προς 3,7. Αν αυτά δεν αποτελούν εθνικό συναγερμό, τότε τι ακριβώς περιμένει η κυβέρνηση για να κινητοποιηθεί;
Ο κ. Κοτζαμάνης υπενθυμίζει ότι η πτώση των παιδιών ανά οικογένεια διαρκεί αδιαλείπτως εδώ και 130 χρόνια – με μοναδική εξαίρεση τον Μεσοπόλεμο. Η εξέλιξη προς μια γερασμένη, μειούμενη κοινωνία δεν είναι μια τυχαία ανωμαλία, αλλά η κορύφωση μιας μακράς διαδρομής που ουδέποτε αντιμετωπίστηκε σοβαρά από το πολιτικό σύστημα.
Ακόμη και η πιθανότητα σταδιακής βελτίωσης μετά το 2060 τίθεται υπό όρους: απαιτούνται γενναίες πολιτικές, οικονομική ενίσχυση των νέων, μέτρα για το στεγαστικό, κίνητρα επιστροφής όσων έφυγαν, στήριξη των οικογενειών και ουσιαστική συμβολή στην εξισορρόπηση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Όμως όλα αυτά παραμένουν ευχολόγια όσο η εκάστοτε κυβέρνηση αντιμετωπίζει το δημογραφικό ως πρόβλημα… μελλοντικό, ενώ αυτό βρίσκεται ήδη μπροστά μας.
Το μήνυμα των ειδικών είναι ξεκάθαρο – μόνο η πολιτεία αρνείται να το ακούσει: χωρίς ένα συνεκτικό, μακρόπνοο εθνικό σχέδιο, το 2040 η Ελλάδα θα είναι μια χώρα μικρότερη, γερασμένη, με τεράστιες ανισότητες και με έναν ελληνισμό που θα ασφυκτιά αριθμητικά και κοινωνικά. Η αδιαφορία απέναντι στο δημογραφικό δεν είναι απλώς πολιτικό λάθος. Είναι ιστορική αυτοχειρία.
