Η ιδιαίτερη ιστορία πίσω από τη φράση «Κουτσοί, στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα»

Κοινοποίηση:
satallappbisiersfd2

Έχουμε στον τόπο μας ένα γνωμικό που εκφράζει την κατάσταση γενικευμένης εκμετάλλευσης. Κάποιες φορές το εκφέρουμε και για να περιγράψουμε το αδιαχώρητο.

«Κουτσοί, στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα (ξεπεζεύουν)» έχει επικρατήσει να λέμε, μνημονεύοντας τον ελεήμονα άγιο της χριστιανοσύνης, αν και η καταγωγή της έκφρασης φαίνεται να χάνεται στα βάθη του χρόνου.

Ήταν εξάλλου ένας άγιος που έμεινε γνωστός για τις ιατρικές θεραπείες και την άπλετη βοήθεια που παρείχε αφιλοκερδώς στον κόσμο, κι έτσι η λατρεία του γενικεύτηκε στον ελλαδικό χώρο. Ο φιλεύσπλαχνος ιατρός Παντολέων έγινε Παντελεήμων ένεκα της φιλανθρωπίας του, θεραπεύοντας άπαντες και χωρίς αμοιβή μάλιστα, μια δράση που είχε να κάνει πολύ με την παροιμία.

Για την οποία υπάρχουν δύο απόψεις για το πώς καθιερώθηκε. Η πρώτη μας λέει πως όλα είχαν να κάνουν με τον ποντιακό ελληνισμό, στον οποίο ήταν ιδιαιτέρως διαδεδομένος ο άγιος, και τις προσδοκίες των Ποντίων να βρουν γιατρειά από τον Παντελεήμονα. «Ούμπαν κοτζοί κι ούμπαν στραβοί στον Αι Παντελεήμονα», συνήθιζαν να λένε στον Πόντο και τον Καύκασο εκφράζοντας ταυτοχρόνως και το αδιαχώρητο που επικρατούσε στις εκκλησίες και τα ξωκλήσια του αγίου κατά τις 27 Ιουλίου, όπου γιορτάζεται η μνήμη του.

Οι εμποροπανηγύρεις προς τιμήν του προσέλκυαν όλων των λογιών τους ανθρώπους, που έρχονταν με τάματα από κάθε απόσταση για να βρουν τη γιατρειά από το πρόβλημα που τους ταλαιπωρούσε.
satallappbisiersfd3
Για άλλους όλα ξεκίνησαν από έναν κομπογιαννίτη που έδρασε περί το 1830 στο Άστρος της Κυνουρίας και ισχυριζόταν πως ήταν ο ίδιος ο Άγιος Παντελεήμονας που ερχόταν να γιατρέψει τον κόσμο. Παρά το γεγονός ότι ήταν απλώς σφετεριστής του ονόματος του αγίου, ήταν ένα καλοκάγαθο ανθρωπάκι που δεν ενοχλούσε κανέναν, κι έτσι τον άφηναν να πιστεύει αυτό που ήθελε.

Μόνο που η φήμη του γενικεύτηκε προοδευτικά και δεν θα έπαιρνε πολύ στον κόσμο να κατακλύσει το χωριό για να συναντήσει το πρόσωπο που έλεγε πως ήταν ο Άγιος Παντελεήμονας. Έφτασαν τελικά σε τέτοιους αριθμούς που βλέποντάς τους από τους γύρω οικισμούς, αναφωνούσαν «κουτσοί, στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα». Μιας και ο Παντολέων θρυλείται πως θεράπευε ακόμα και την τύφλωση ή τις αναπηρίες, έρχονταν και «κουτσοί, στραβοί» στο Άστρος, αφήνοντας κληρονομιά την παροιμία.

Δεν αποκλείεται μάλιστα οι τόσες παραλλαγές του γνωμικού και οι ελαφρώς διαφορετικές σημασίες του να έλκουν την καταγωγή τους από τις δύο αυτές λαϊκές παραδόσεις, καθώς η φράση αναφέρεται συχνά στη συγκέντρωση πλήθους ανθρώπων κάθε είδους στον ίδιο χώρο για τον ίδιο σκοπό, προκειμένου να βοηθηθούν ή να ωφεληθούν.

Ποιος ήταν όμως ο πραγματικός γιατρός που θα γινόταν γνωστός ως Μεγαλομάρτυρας Παντελεήμων και σε απολυτίκιο (σύντομο τροπάριο) της Ορθόδοξης Εκκλησίας μνημονεύεται ως εξής: «Ἀθλοφόρε Ἅγιε, καὶ ἰαματικὲ Παντελεήμων, πρέσβευε τῷ ἐλεήμονι Θεῷ, ἵνα πταισμάτων ἄφεσιν, παράσχῃ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν»;

ΚΟΙΝΟΠΟΗΣΗ: