Δεν θα πιστεύετε πώς είναι η Πάρνηθα σήμερα, δέκα χρόνια μετά την καταστροφή

Κοινοποίηση:
tromaktiko 1

Θυμάμαι ακόμα την έκπληξη ενός φίλου από την Βρετανία όταν βρέθηκε στο βαθύσκιωτο ελατόδασος της Πάρνηθας, το δέος του…
όταν είχε δει τα περίφημα κόκκινα ελάφια της, σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από μια μεσογειακή πρωτεύουσα. Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, 28 Ιουνίου του 2007, μια φωτιά που ξεκίνησε από τα Δερβενοχώρια, εισέβαλε στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας.

Κατέκαψε περισσότερα από 36.000 στρέμματα του Δρυμού, με τα 21.800 στρέμματα να αποτελούν ελατόδασος, το 62% της συνολικής του επιφάνειας. Η Πάρνηθα, η Ακρόπολη του φυσικού περιβάλλοντος της Αττικής, ακρωτηριάστηκε φριχτά. Σοκ, θλίψη, συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και ένα καμμένο τοπίο που για αρκετό καιρό μεταβλήθηκε σχεδόν σε τόπο προσκυνήματος.

Η πολιτεία, παρότι τις ευθύνες για την καταστροφή, εκτός του «στρατηγού Ανέμου» ουδείς ανέλαβε, υποσχέθηκε πως η Πάρνηθα θα προστατευτεί και δεν θα απομείνει «κρανίου τόπος», όπως διαχρονικά καταντούν «άσημα» ελατοδάση που καίγονται σε όλη την Ελλάδα.

Δέκα χρόνια μετά, ένα λεωφορείο γεμάτο δημοσιογράφους ανεβαίνει το βουνό για την ενημέρωση που έχει προγραμματίσει η WWF, η οργάνωση που περισσότερο από κάθε άλλη δραστηριοποιήθηκε στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος του βουνού. Η Πάρνηθα σήμερα είναι διφορούμενος τόπος- το πυκνό ελατόδασος απότομα εναλλάσσεται με ένα άδεντρο τοπίο, που, πλέον όμως δεν είναι γυμνό. Η φύση έχει αφεθεί να κάνει με τον μακροσκοπικό, ιστορικό της τρόπο τη δουλειά- και σε εκτεταμένες περιοχές ο άνθρωπος υποβοηθά με τεχνητές αναδασώσεις αυτή την αναγέννησή της. Ο κ. Κώστας Δημόπουλος είναι ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας. «Το πρώτο που έγινε είναι τα ξυλοφράγματα», μας λέει. Όντως, βρισκόμαστε στο «Πάρκο των Ψυχών» και οι γύρω πλαγιές διασχίζονται από απανωτές σειρές κορμοφραγμάτων και κορμοπλεγμάτων που συγκρατούν τη φερτή ύλη από τις βροχές.

«Ήταν το πρώτο σημαντικό βήμα που έπρεπε να γίνει για να συγκρατήσουμε το λίγο έδαφος που υπήρχε στην Πάρνηθα, τα έλατα είχαν μεγαλώσει σ’ έναν βραχώδη τόπο. Είναι μεγάλο έργο και έγινε από τους δασικούς συνεταιρισμούς, άνθρωποι απ’ όλη την Ελλάδα είχαν εγκατασταθεί εδώ για μέρες. Πετύχαμε στο σκοπό μας και μετά από ένα χρόνο ξεκινήσαμε τις αναδασώσεις. Την πρώτη χρονιά φέραμε έλατα από την Βυτίνα- ορθώς τότε υπήρξανε και διαφωνίες. Δεν έπρεπε να νοθεύσουμε τον γονότυπο της ελάτης της Πάρνηθας, χρησιμοποιήσαμε το ίδιο είδος, κεφαλληνιακή ελάτη, αλλά κάθε περιοχή έχει τον δικό της γονότυπο. Το δικό μας φυτώριο είχε καταστραφεί ολοσχερώς από τη φωτιά, το ανακατασκευάσαμε γρήγορα και ξεκινήσαμε πάλι να συλλέγουμε σπόρους από το δάσος που σώθηκε. Πάνε καλά οι τεχνητές αναδασώσεις μας- μεγαλώνουμε τα μικρά ελατάκια και μετά από 2- 3 χρόνια τα μεταφυτεύουμε στο βουνό. Αυτό είναι το δεύτερο βήμα, να ξαναπρασινίσει η Πάρνηθα».

Ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης του Δρυμού λέει πως όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς- Δασαρχείο, Πυροσβεστική, Φορέας Διαχείρισης- και οι εθελοντές είναι σε συντονισμό και εγρήγορση, «για να μην ξαναγίνει τέτοια καταστροφή και να προστατευθεί το δάσος που απέμεινε μέχρι το Τατόι».

Είναι πραγματικότητα ότι από το κράτος δόθηκαν χρήματα, κατασκευάστηκαν τεχνικά έργα και αγοράστηκε εξοπλισμός. Η Πάρνηθα είναι νομικά θωρακισμένη- εθνικός δρυμός όπου δεν υπάρχουν πολλά χρόνια τώρα περιπτώσεις καταπατήσεων, αλλαγής χρήσης γης και παράνομης βόσκησης. Όμως το προσωπικό του Δασαρχείου δεν υπερβαίνει σήμερα τα 25 άτομα, από 35 όταν έγινε η μεγάλη φωτιά. Ο Φορέας έχει άλλους 26 ανθρώπους. «Θα έπρεπε να ήμασταν διπλάσιοι», λένε. Κάθε χρόνο ο Φορέας Διαχείρισης έχει 550.000 ευρώ έσοδα από το καζίνο και δικαιούται ένα ποσό από το Πράσινο Ταμείο.

Η Πάρνηθα, σε υψόμετρο κάτω από 900 μέτρα ήταν κατάφυτη από Χαλέπιο Πεύκη, το κοινό πεύκο δηλαδή. Μέχρι στιγμής στο βουνό έχουν φυτευθεί σχεδόν 200.000 έλατα και άλλα τόσα μαυρόπευκα, 193.000 ακριβώς. Περισσότερα από 150.000 από τα έλατα που φυτεύθηκαν είναι γεννημένα και μεγαλωμένα στο φυτώριο της Πάρνηθας. Ο κ. Παναγιώτης Βασάλος είναι προϊστάμενος της Δ/σης Αναδασώσεων. «Το φυτώριο έχει μεγάλες δυνατότητες σε ετήσια παραγωγή φυτών και προσπαθούμε κάθε χρόνο να αυξάνονται οι αναδασώσεις. Και υπάρχει και η φυσική αναγέννηση, σίγουρα η Χαλέπιος Πεύκη (κοινό πεύκο ή μαυρόπευκο) θα μετοικήσει στην περιοχή. Η πεύκη, σε αντίθεση με την ελάτη, έχει άμυνες κατά της φωτιάς- τα πεύκα κρατούν κουκουνάρες κλειστές, που όταν περάσει η φωτιά, ανοίγουν και οι σπόροι διασκορπίζονται κατά εκατομμύρια. Έτσι το πευκοδάσος δημιουργείται ξανά. Στην περίπτωση της Πάρνηθας θα αποτελέσει το προδάσος, για να έρθει μετά η ελάτη και με της δυναμική να δημιουργήσει το ελατόδασος που υπήρχε. Αλλά αυτό θα χρειαστεί πολλά χρόνια (περισσότερα από 40 χρόνια για να γίνει εμφανές)- η δική μου γενιά δεν θα το δει».

Το φυτώριο του Φορέα Διαχείρισης είναι, μάλλον, το πιο «πυρηνικό» τμήμα του μηχανισμού σωτηρίας και αναγέννησης που έχει στηθεί. Αλλά και το πιο συγκινητικό- οι άνθρωποι που δουλεύουν εκεί το αποκαλούν «βρεφοκομείο». «Στα επτά στρέμματά του χωράνε 300.000 φυτοσάκοι- τώρα υπάρχουν 180.000, ελάτης όλοι τους» λέει ο Βασίλης Φίλος, υπεύθυνος του φυτωρίου. «Κάθε Οκτώβριο σκαρφαλώνουμε στην κορυφή ελάτων του δάσους και συλλέγουμε κουκουνάρια. Αφαιρείται ο σπόρος και ελέγχεται στο εκκοκκιστήριο του κράτους, παρέχουν δεδομένα φυτρωτικότητας και πιστοποιείται με ISO. Για τους επόμενους μήνες ο σπόρος διατηρείται σε μεγάλα ψυγεία και τον Μάρτιο τον “ξυπνάμε” τεχνητά. Χρόνο με τον χρόνο η εμπειρία μας μεγαλώνει και μαζεύουμε τους πιο υγιείς και δυνατούς σπόρους. Ακολουθεί πότισμα τρεις φορές τη βδομάδα, επίμονο βοτάνισμα, από Απρίλη μέχρι Σεπτέμβρη και τα φυτά 3- 4 ετών, 60 μέρες πριν βγουν στο πεδίο, τα τσεκάρουμε ένα προς ένα και κόβουμε όποια ρίζα προεξέχει. Αλλιώς, όταν στην τοποθέτηση κοπεί το σακουλάκι, αυτή η ρίζα θα συστραφεί και θα ξεραθεί».

«Θα μπορούσε κάποτε να γραφτεί ένα paper για όσα έγιναν στην Πάρνηθα μετά τη φωτιά, ειδικά για την αναδάσωση της ελάτης. Δεν είναι συνηθισμένο ούτε απλό εγχείρημα», λέει ο Ηλίας Τζιρίτης από το WWF. Πραγματικά στην Πάρνηθα συνεργάστηκαν πολλές υπηρεσίες, πανεπιστήμια, οργανώσεις και εθελοντικές ομάδες. Εφαρμόστηκε η επιστήμη της δασολογίας, διάφορες μέθοδοι που απέτυχαν μέχρι να καταλήξουν στην ενδεδειγμένη. Προσπάθησαν να προστατεύσουν τα νεαρά έλατα με τοποθετώντας λινάτσες από πάνω τους- δε δούλεψε. Κατάλληλη για την προστασία τους αποδείχτηκε μια μέθοδος που πρότεινε το πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης- τα νεαρά δέντρα τοποθετούνται μέσα σε σωλήνες για να προστατεύονται από τα ελάφια, που ειδικά τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, μην έχοντας πολλές επιλογές, τρώνε τον βλαστό των μικρών ελάτων. Σε κάθε αναδάσωση υπάρχουν τεχνικοί περιορισμοί, η δυνατότητα αναδάσωσης μιας περιοχής εξαρτάται από τη διαμόρφωση του εδάφους- όσο πιο βραχώδης, τόσο και πιο δύσκολη είναι ανθρώπινη παρέμβαση, ενώ υπάρχουν περιοχές όπου τα βιολογικά δεδομένα υπαγορεύουν ότι το δάσος πρέπει να ανασυσταθεί φυσικά.

«Μετά τη φωτιά είχαμε μεγάλες αλλαγές στην πανίδα του βουνού», λέει ο κ. Γιώργος Ζαρίφης, δασάρχης Πάρνηθας. «Επειδή στα καμμένα υπήρχε περισσότερο χορτάρι είχαμε σημαντική αύξηση στον πληθυσμό των ελαφιών, πλέον έχουμε μάλλον ξεπεράσει τα χίλια ζώα. Και τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκε και ο λύκος, ακολουθώντας τα θηράματά του. Έχουμε κάποια προβλήματά με τους κτηνοτρόφους γύρω περιοχών- που πρέπει να λύνονται με αποζημιώσεις από το κράτος για τις απώλειες που έχουν- αλλά γενικά ο λύκος είναι χρήσιμος γιατί βοηθά στον έλεγχο του πληθυσμού των ελαφιών». Ο δασάρχης της Πάρνηθας λέει πως στα θετικά που κερδήθηκαν μετά τη φωτιά σημαντικότατη είναι η συμμετοχή του κόσμου.
«Οι αναδασώσεις με εθελοντές στοιχίζουν περισσότερο από αυτές που αναθέτουμε σε εργολάβους. Κερδίσαμε όμως δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους που ήρθαν με τα παιδάκια τους, φύτεψαν δένδρα, έγιναν μέλη συλλόγων και, πλέον, τους έχουμε δίπλα μας».

Η ασφυκτική γειτνίαση του βουνού με τα ακρότατα όρια του αστικού ιστού της ελληνικής πρωτεύουσας δημιουργεί και προβλήματα, όμως. Επιγραμματικά, για να είναι υποβοηθητική της προσπάθειας αναγέννησης του δάσους, θα πρέπει οι επισκέπτες της Πάρνηθας να ενημερωθούν, όπως εκπαιδεύτηκαν οι εθελοντές μέσω της εφαρμογής του WWF αλλά και επιτόπου από τους φορείς. «Πολύς κόσμος θέλει να βοηθήσει αλλά έχει άγνοια και καταλήγει να βλάπτει το βουνό και το οικοσύστημά του. Στις 7 Ιανουαρίου έρχονται Αθηναίοι και φυτεύουν εδώ τα χριστουγεννιάτικα δέντρα τους. Έχουν καλή πρόθεση αλλά τα έλατα που φέρνουν είναι από άλλες περιοχές και αυτό είναι κακό για το δάσος. Άλλοι ταΐζουν τα ελάφια, μέχρι πατατάκια και καραμέλες τους δίνουν. Πολύ μεγάλο λάθος, ειδικά όταν μιλάμε για μηρυκαστικά ζώα. Και τα ελάφια μαθαίνουν να πλησιάζουν τα αυτοκίνητα, αυξάνονται τα ατυχήματα στους δρόμους του βουνού αλλά και η έκθεση των ζώων σε διάφορους κινδύνους», λέει ο δασάρχης. «Άλλοι εγκαταλείπουν τα σκυλιά τους όταν τα βαριούνται και σχηματίζονται αγέλες αδέσποτων, άλλοι μαζεύουν φυτά της Πάρνηθας, ενώ ρητά απαγορεύεται, κάποιοι στήνουν ψησταριές κάτω από τα πεύκα…», συμπληρώνει ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Πάρνηθας. «Τους κυνηγάμε αλλά όλα αυτά είναι θέματα νοοτροπίας και συμπεριφοράς, χρειάζεται πολύ εκπαίδευση και ενημέρωση».

Κατεβαίνοντας το δρόμο προς το άστυ, ψηλά ακόμη, μέσα στο βουνό, παρατηρούσα σημεία όπου τα σκουπίδια ήταν περισσότερα από ότι σε πεζοδρόμιο ελληνικής πόλης αυτές τις μέρες. Άντε να μιλήσεις σε αυτόν που ξεφορτώνεται με ανάλαφρη κίνηση του χεριού του ένα κουτάκι μπύρας από το παράθυρο του αυτοκινήτου του στην πλαγιά του κατακαμμένου βουνού. Να εξηγήσεις σε αυτόν τον τύπο αυτό που έλεγε ο κ. Τζηρίτης του WWF- «αν πατήσεις ένα μικρό ελατάκι, πάει χαμένη δουλειά τριών χρόνων στο φυτώριο».
Διακρίνονται οι σειρές των κορμοφραγμάτων στο βουνό. Αν δεν είχε γίνει τόσο καλή δουλειά στη συγκράτηση του εδάφους, περιοχές όπως το Μενίδι ή οι Θρακομακεδόνες θα αντιμετώπιζαν πλημμυρικά φαινόμενα.

Σήμερα η Πάρνηθα είναι ένας τόπος διφορούμενος- μπορείς να αναταθείς αλλά και να μαυρίσεις. Πρασινίζει ολοένα, αλλά δεν είναι το δάσος που ήτανε. Αν βοηθήσουμε, έστω αν δε σαμποτάρουμε την προσπάθεια των άλλων, θα ξαναγίνει.

Αλλά θα πάρει χρόνια αυτό- ένα ελατοδάσος σαν αυτό που υπήρχε, παραθαλάσσιος «Μέλανας Δρυμός», θα χρειαστεί έως 80 χρόνια. Η δική μας η γενιά δεν θα χαρεί το μεγαλείο του. Είναι ένα είδος ποινής αυτό αλλά εμπεριέχει δικαιοσύνη.

 

 

 

 

 

 

Φωτογραφίες:
Andrea Bonetti, WWF Ελλάς
Ιάσονας Κάντας, WWF Ελλάς
Αλέξης Γαγλίας

ΚΟΙΝΟΠΟΗΣΗ:

1 Comment

  1. δεν μας λενε και το… κοστος των αναδασωσεων;
    ΠΟΛΛΑ ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΑΡΗ! ΕΞΑΚΟΣΣΑΡΟΥΜΠΕΣ!

Comments are closed.